Hedef güven veren ve erişilebilir adalet sistemi..

0

Yargı Reformu Strateji Belgesi açıklandı. Belgede 2023 yargı vizyonu, “güven veren ve erişilebilir adalet sistemi” olarak belirlendi.

Avrupa Birliği (AB) üyeliği 23’üncü fasıl müzakereleri kapsamında gayriresmi açılış kriterlerinden birini karşılamak amacıyla ilk olarak 2009’da hazırlanan, 2015’te güncelleme çalışmaları tamamlanan Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin üçüncüsü kamuoyuyla paylaşıldı.

Yeni Yargı Reformu Stratejisi’nde kurum/kuruluş ve sivil toplum örgütlerinin katılımı ve katkılarıyla hazırlanan 9 amaç, 63 hedef ve 256 faaliyet yer aldı. Belge hazırlanırken önceki Yargı Reformu Stratejilerinin uygulanma durumu, adalet alanında ülke içinde ve uluslararası alanda yaşanan gelişmelerle paydaşların görüşleri dikkate alındı.

Çalışmalar kapsamında AB, Avrupa Konseyi, Venedik Komisyonu ve diğer uluslararası kuruluşların rapor ve değerlendirmeleri ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatları da göz önünde bulunduruldu. Ayrıca, AB, Avrupa Konseyi ve AİHM temsilcileri ile taslak üzerinde gerçekleştirilen görüşmelerden geniş biçimde yararlanıldı.

Belgede amaç, hedef ve faaliyetler somut biçimde kaleme alındı. Bu yöntemle belgenin uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek tereddütlerin engellenmesi ve kamuoyu denetiminin daha etkin sağlanması hedeflendi.

Belgenin yayımlanmasını takiben, ayrıca açık ve ölçülebilir eylem planı hazırlanması, söz konusu eylem planının, belirlenen amaç ve hedefler için tahsis edilen bütçeyi, ilgili amaç ve hedefler çerçevesinde sorumlu/ilgili kurumları ve bağlı kalınacak takvimi içermesi öngörülüyor.

Belgenin uygulanma durumunun izlenmesi için Adalet Bakanlığınca Türkçe ve İngilizce yıllık izleme raporları hazırlanması, bu raporların kamuoyu ile paylaşılması planlanıyor. Öte yandan, uygulamada ortaya çıkacak sorunların giderilmesi ve izlemenin şeffaf anlayışla yürütülebilmesi için Bakanlık dışından ilgili kurum ve kuruluşların da katılımının sağlandığı organizasyon yapısı öngörüldü.

Bu kapsamda belgenin yayımlanmasından itibaren en geç 3 ay içinde “Yargı Reformu Stratejisi İzleme ve Değerlendirme Kurulu” oluşturulacak. Tüm paydaşların katılımının sağlanacağı bu Kurul, belirli periyotlarla toplanacak ve kamuoyuna açık izleme ve değerlendirme raporları hazırlayacak.

Belgeyi şekillendiren ilkeler

Yeni strateji belgesinde 2023 yargı vizyonu, “güven veren ve erişilebilir bir adalet sistemi” çerçevesinde şekillenirken insan odaklı hizmet anlayışının geliştirilmesi, yargıya güvenin artırılması, hak ve özgürlüklerin daha etkin korunup geliştirilmesi, makul sürede yargılanma hakkının gözetilmesi, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının geliştirilmesi, adalete erişimin kolaylaştırılması, hukuki güvenliğin güçlendirilmesi konuları ilke olarak benimsendi.

Belgede belirlenen 9 amaç ise “Hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi”, “Yargı bağımsızlığı, tarafsızlığı ve şeffaflığının geliştirilmesi”, “İnsan kaynaklarının nitelik ve niceliğinin artırılması”, “Performans ve verimliliğin artırılması”, “Savunma hakkının etkin kullanımının sağlanması”, “Adalete erişimin kolaylaştırılması ve hizmetlerden memnuniyetin artırılması”, “Ceza adaleti sisteminin etkinliğinin artırılması”, “Hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi ve etkinliğinin artırılması”, “Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin yaygınlaştırılması” başlıklarıyla sıralandı. Bu amaçlar altında 63 hedef ve 256 faaliyet yer aldı.

Bu kapsamda belgede ilk başlık olan “Hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi” için geniş bir bakış açısıyla yeni politikalar belirlendi. Hak ve özgürlüklere ilişkin standartları yükseltmek üzere mevzuatın gözden geçirilmesi ve gerekli değişikliklerin yapılması hedeflendi.

Bu çerçevede, ifade özgürlüğüne ilişkin mevzuat ve uygulama analiz edilerek bireylerin hak ve özgürlük alanlarını daha da genişletecek düzenlemeler yapılacak. İfade özgürlüğünü ilgilendiren yargı kararlarına karşı kanun yolu güvencesi artırılacak. Özgürlük ve güvenlik hakkını etkileyen, gözaltı, tutuklama ve diğer koruma tedbirlerine ilişkin mevzuat ve uygulama gözden geçirilerek ölçülü bir şekilde uygulanması yönünde değişiklikler yapılacak ve tedbirler alınacak. Azami tutukluluk süresine ilişkin hükümler, soruşturma ve kovuşturma aşamaları için ayrı ayrı düzenlenecek.

İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da ve diğer kanunlarda yer alan erişim engelleme usulleri, ifade özgürlüğü çerçevesinde ele alınarak gerekli değişiklikler yapılacak. Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru üzerinden verdiği ihlal kararlarının, usul kanunlarında yargılamanın yenilenmesi sebebi olarak yer alması sağlanacak. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, AB müktesebatı çerçevesinde gözden geçirilecek ve uyumlaştırma çalışmaları tamamlanacak. Makul sürede yargılanma hakkının ihlali konusundaki başvuruları incelemek ve tazmin etmek üzere etkili bir mekanizma oluşturulacak.

Diğer bir hedef olarak yeni bir İnsan Hakları Eylem Planı hazırlanacak ve etkili şekilde uygulanacak. Bunun için Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarında yer verilen ihlal alanlarına ilişkin etkili çözümler geliştirilecek. İnsan hakları alanında faaliyet gösteren uluslararası koruma mekanizmalarının gözlem ve raporları dikkate alınacak. İnsan hakları alanında ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütleriyle iş birliği yolları geliştirilecek.

Yargı mensuplarının insan hakları konusundaki farkındalığı ve duyarlılığının artırılması hedefi kapsamında da hakim ve cumhuriyet savcısı kararlarının, Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarına uygunluğunun meslekte yükselme süreçleri ve denetimlerinde gözetilmesi sağlanacak. İfade ve basın özgürlüğü başta olmak üzere insan hakları konusunda eğitim çalışmaları düzenlenecek. Başta tutuklamaya ilişkin olmak üzere kararların gerekçelendirilmesi hususunda eğitim çalışmaları yapılacak.

Bakanın hakimleri geçici görevlendirebilme yetkisi kaldırılacak

Belgedeki ikinci başlık olan “yargı bağımsızlığı, tarafsızlığı ve şeffaflığının geliştirilmesi” amacı kapsamında ilk hedef hakim ve savcıların atama, nakil ile terfi sisteminin nesnel ve liyakate dayalı ölçütlerle geliştirilmesi sağlanacak. Bu kapsamda belirli bir mesleki kıdeme sahip hakim ve savcılar için coğrafi teminat getirilecek. Hakim ve savcılık mesleklerine girişteki mülakat sınavının geniş temsile dayalı heyet tarafından yapılması sağlanacak. Atama ve nakil mevzuatında yer alan bölge sistemi coğrafi teminat ekseninde yeniden düzenlenecek. Hakim ve savcıların terfi sistemi liyakat ve performansı esas alacak şekilde yeniden yapılandırılacak. Belirli görevlere atanabilmek için asgari mesleki kıdem şartları yeniden belirlenecek.

Atama, nakil ve müstemir yetki sistemi, makul ve öngörülebilirliği sağlayan takvime bağlanacak. Adalet Bakanı’nın, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hakimleri başka bir yargı çevresinde geçici görevlendirebilme yetkisi kaldırılacak.

Hakim ve savcılar hakkındaki disiplin prosedürünün yeniden yapılandırılması konusu, yargı bağımsızlığı başlığı altındaki bir diğer hedef olacak. Hakimler ve Savcılar Kanunu’nda yer alan disiplin cezaları daha objektif ölçütlerle yeniden belirlenecek. Hakim ve savcıların disiplin süreçlerindeki hakları genişletilecek. HSK’nin disiplin kararlarına karşı yargısal denetim mekanizması genişletilecek. Kişisel verilerin korunması kaydıyla HSK’nin disiplin kararlarının kamuoyuna açıklanması sağlanacak.

Yargı etiğinin güçlendirilmesi hedefi çerçevesinde etik ilkeler belirlenerek uygulama yakından izlenip denetlenecek. Meslek etiğinin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerde yer alması sağlanacak.

Mevzuat önerileri hazırlanırken ilgili paydaşların temsilcileri sürece dahil edilerek yargıda katılımcılık ve müzakere kültürü geliştirilmesi de hedeflenecek. Bunun için mevzuat değişikliği ihtiyaçları belirlenirken düzenleyici etki analizi raporları hazırlanacak ve hazırlanan raporlar kamuoyuyla paylaşılacak. İlgili kurum, kuruluş, sivil toplum, akademik ve çeşitli sosyal çevrelerin süreçlere katılımı sağlanacak.

Adli ve idari yargıda faaliyet raporlarının kapsamının genişletilmesi ve kamuoyunda bilinirliğinin artırılması hedefi kapsamında da faaliyet raporlarıyla ilgili merkezi ve yerel basın bültenleri hazırlanacak. Bu raporların değerlendirilmesine yönelik sistem oluşturulacak. Faaliyet raporlarının analizi suretiyle yargısal performansı artıracak önlemler alınacak.

Eğitim süresi ve kontenjanlar yeniden belirlenecek

Belgedeki üçüncü başlık “İnsan kaynaklarının nitelik ve niceliğinin artırılması” amacı kapsamında ilk hedef hukuk eğitiminin niteliğinin artırılması için yeni model oluşturulması olacak.

Bu kapsamda, hukuk eğitiminin modeli, fakültelerin eğitim süresi ve kontenjanları ile fakültelere girişte aranan başarı sıralama ölçütü niteliğin artırılması için yeniden belirlenecek. Hukuk fakültelerinde mevcut akademik kadroların niceliği ve niteliğine ilişkin temel ilkeler yeniden ortaya konulacak. Hukuk fakültelerinde denklik uygulamasına ilişkin kriterler yenilenecek. Hukuk fakültelerinde okutulan müfredat, analitik düşünme kabiliyetini geliştirecek anlayışla yeniden yapılandırılacak. Müfredatta Türkçeyi etkili, öz ve doğru kullanma ve mesleki etiğe yönelik derslerin yer alması sağlanacak. Hukuk klinikleri uygulaması yaygınlaştırılacak ve öğrencilerin adli ve idari yargı birimlerinde staj yapmalarına imkan sağlanacak.

Hukuk alanındaki mesleklere giriş sisteminde yeni model getirilmesi hedefiyle hukuk fakültesi mezunlarının hakim-savcı yardımcısı, noter yardımcısı olabilmeleri ve avukatlık stajına başlayabilmeleri için “Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı” getirilecek. Bu sınavda başarılı olanların hakim ve savcı yardımcılığı ile noter yardımcılığına mahsus sınavlara girebilmeleri sağlanacak.

Hakim ve savcı yardımcılığı müessesesi oluşturulması ve mesleğe giriş usulünün değiştirilmesi hedefi çerçevesinde Türk yargı sistemine hakim ve savcı yardımcılığı müessesesi kazandırılacak. Bu kadroda geçen belli süreden sonra hakimlik ve savcılık mesleğine geçiş için ayrıca bir sınav yapılacak. Hakim ve savcı yardımcılarının mesleğe daha iyi hazırlanmaları için adalet hizmetlerine katılımı sağlanacak.

Yargıda meslek öncesi ve meslek içi eğitimin niteliğinin geliştirilmesi hedefine yönelik faaliyetler kapsamında ise insan hakları hukukunun meslek öncesi ve meslek içi eğitimlerin bir parçası olması sağlanacak. Hukuk metodolojisi ve hukuki argümantasyon programlarının meslek öncesi ve meslek içi eğitimlere kazandırılması sağlanacak. Yargı teşkilatında sürekli ve zorunlu eğitim modeline geçilecek. Hizmet içi eğitimler hakim ve savcıların terfilerinde dikkate alınan kriterlerden biri olacak. Hukuk ve ceza yargılamalarında sistemin parçalarını oluşturan yeni ya da yeterince uygulanmayan müesseseler ile uzmanlık gerektiren alanlara yönelik eğitimler düzenlenecek. Adli kollukla ortak eğitim çalışmaları düzenlenecek. Yurt dışında yabancı dil öğrenimi gören ve lisansüstü eğitim alan hakim ve savcı sayısı artırılacak.

Yargı çalışanlarına ilişkin eğitim faaliyetlerinin güçlendirilmesi hedefi için personel eğitim merkezlerinin sayısı artırılacak. Personel eğitim merkezlerinin eğitim modülleri ve eğitim programları güçlendirilecek, eğitim alan personel sayısı artırılacak.

Mesleki ve teknik liselerin adalet alanları ile adalet meslek yüksekokullarının kapasitelerinin geliştirilmesi hedefine yönelik adalet meslek yüksekokulları ile mesleki ve teknik liselerin adalet alanlarının sayısı ve kontenjanı artırılacak. Adalet personeli alımına ilişkin sınavlarda bu okulların mezunlarına öncelik tanınmasına ilişkin düzenleme yapılacak. Uygulanan eğitim programı adalet sisteminin ihtiyaçlarına göre çeşitlendirilecek. Adalet meslek yüksekokullarında infaz personeli yetiştirilmesine yönelik programlar yaygınlaştırılacak.

Hakim, cumhuriyet savcısı ve yargı çalışanı sayısının iş yüküyle orantılı şekilde artırılması da hedeflenirken bunun için yargı teşkilatının hakim, savcı ve personel sayısı, Avrupa Konseyine üye ülkelerin kişi başına düşen ortalamaları ve fiili iş yükü dikkate alınarak artırılacak. Hakim, savcı ve personel alımında kadın-erkek eşitliği ilkesinin gözetilmesine devam edilecek. Adliyelerde görev yapan psikolog, sosyolog ve uzman çalışmacı gibi uzman personelin sayısı artırılacak.

İhtisas gerektiren alanlarda özel mahkemeler kurulacak

Yargı Reformu Stratejisi’ne göre, hakimlerin meslek hayatları boyunca ceza ve hukuk hakimi olarak ayrışmaları ve bu yönde ihtisaslaşmaları sağlanacak, ihtisas gerektiren çevre, imar ve enerji gibi alanlarda özel mahkemeler kurulacak.

Yargı Reformu Stratejisi’nin “Performans ve Verimliliğin Artırılması” başlıklı amacı kapsamında, adalet sisteminde performans ölçümünün geliştirilmesi ile kalitenin artırılmasına yönelik araçlar güçlendirilecek.

Yargıda performans kriterleri yeniden belirlenecek ve uzun süren soruşturma ya da davalar için “Performans Esaslı İzleme Sistemi” oluşturulacak. Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) Teftiş Kurulu bünyesinde Yargıda Performans Ölçüm ve Takip Merkezi kurulacak.

Hizmet kalitesinin artırılması ve yargılamaların makul sürede sonuçlandırılması için adalet komisyonlarının yetki ve sorumlulukları yeniden düzenlenecek. “Yargıda Hedef Süre” uygulamasıyla sistemin şeffaflığı artırılacak ve makul sürede yargılanma hakkı daha etkin korunacak. Hedef süre uygulaması takip edilecek ve hedef süreyi aşan dosyalara yönelik önlemler alınacak.

Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde uygulanacak hedef süreler belirlenecek. Savcılık ile mahkemelerin genel hedef süre içerisinde kalarak kendi hedef sürelerini belirlemeleri sağlanacak. Adli süreçler sırasında bilgi ve belge istenilen kurum ve kuruluşların istemleri en kısa sürede yerine getirmelerine yönelik tedbirler geliştirilecek.

Yeni bölge adliye mahkemeleri faaliyete geçirilecek. Hakim, savcı ve personel sayıları ile birlikte daire sayıları artırılacak. Bireylerin hukuki güvencelerinin korunması ilkesinin de gözetilmesi suretiyle yargılamaların uzamasının önüne geçilmesi için kanun yolu düzenlemeleri gözden geçirilecek.

Bölge adliye mahkemeleri bünyesindeki ceza dairelerinin istinaf usulündeki bozmaya ilişkin yetkileri yeniden düzenlenecek. İstinaf mahkemeleri arasında oluşan kesin nitelikteki karar farklılıklarını giderecek bir sistemin kurulması sağlanacak.

Hakimler, ceza ve hukuk hakimi olarak ihtisaslaşacak

İhtisas mahkemelerine ve uzmanlaşmaya yönelik uygulamalar artırılacak. Bu çerçevede hakimlerin meslek hayatları boyunca ceza ve hukuk hakimi olarak ayrışmaları ve bu yönde ihtisaslaşmaları sağlanacak.

İhtisas gerektiren çevre, imar ve enerji gibi alanlarda özel mahkemeler kurulacak. Bazı davaların (ticari davalar, fikri ve sınai haklardan kaynaklanan davalar gibi) il merkezlerindeki ihtisas mahkemelerinde görülebilmesine yönelik çalışma yapılacak. Ayrıca bazı ihtisas mahkemelerinde görev yapan hakimlerin bu mahkemelerde görev almadan önce ya da gerektiğinde görevleri süresince eğitim almaları sağlanacak.

Bilirkişilere yönelik uygulamalar

Bilirkişilik sisteminin etkinliği ve verimliliği artırılmasına yönelik de çeşitli adımlar atılacak. Alanında ve konusunda uzmanlaşmış kişilerin bilirkişilik sistemine dahil edilmesi sağlanacak. Bilirkişilik hizmetlerinin denetim ve performans sisteminin usul ve esasları ile bilirkişilerin uzmanlık alanlarına göre belirli bir sürede bakabilecekleri dosya sayısı tespit edilecek.

Bilirkişilerin uyacağı rehber ilkeler ve hazırlayacakları raporların standartları belirlenecek ve uygulama birliği oluşturulacak. Bilirkişi olarak hizmet verecek özel hukuk tüzel kişilerinin ve bu tüzel kişilik bünyesinde bilirkişi olarak çalışacakların taşıması gereken nitelikler ile faaliyet gösterecekleri temel ve alt uzmanlık alanları belirlenecek.

Öte yandan tebligattan kaynaklanan sorunlar giderilecek. Elektronik tebligat uygulaması yaygınlaştırılacak. Tebligattan kaynaklanan sorunların önlenmesi için tebligat görevlilerine yönelik, mahallinde zorunlu eğitim şartı getirilecek. Tebligat mevzuatı tebligat yapılmasını önlemeye yönelik davranışları engelleyecek şekilde yenilenecek.

Havalimanlarında SEGBİS’ten ifade alınacak

Teknolojik imkanlardan da yararlanılarak adalet hizmetlerinin vatandaş odaklı sunulması sağlanacak. Yurt dışında yaşayan vatandaşların adli işlerinin kolaylaştırılması için bilişim sisteminin yurt dışı temsilcilikleri ile entegrasyonu sağlanacak.

Adliye bulunmayan ilçelerde Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) üzerinden ifade ve beyan verme imkanı getirilecek. Büyük havalimanlarında SEGBİS üzerinden ifade ve beyan verme imkanı sağlanacak. Mahkeme nöbet sistemi daha da iyileştirilecek.

Duruşmalara yönelik düzenlemeler

Duruşma saatlerinin aynı ya da çok kısa aralıklarla verilmesi uygulamasına son verilecek ve duruşmaların hakim, savcı ve avukatların işin usulüne ve esasına yoğunlaşmasını mümkün kılacak şekilde yeniden tasarlanması sağlanacak.

Asliye ceza mahkemelerinde duruşma savcılığı uygulamasına yeniden geçilecek. Duruşmasız çözülebilecek uyuşmazlıklara ilişkin usuller geliştirilecek. Duruşma takvimlerinin, öngörülebilirliği mümkün kılacak şekilde hazırlanması ve uygulanması sağlanacak.

Duruşma kayıt uygulaması değiştirilecek aşamalı olarak, bilişim sistemi üzerinden “doğrudan kayıt” uygulamasına geçilecek. Hukuk mahkemelerinde SEGBİS uygulaması yaygınlaştırılacak. Davaların tek celsede bitirilmesi kuralına riayet edilmesinin sağlanması için çalışmalar yapılacak.

Mahkeme hakiminin mazereti nedeniyle keşif ve duruşmalara katılamayacağının taraf avukatlarına bildirilmesi sağlanacak. Ara kararların amaçlarına uygun olarak yerine getirilip getirilmediğinin celse arasında kontrol edilmesini zorunlu kılacak düzenlemeler hayata geçirilecek.

Yazı işleri müdürlüğünün görev ile yetkileri genişletilecek ve “kariyer meslek” olarak yeniden yapılandırılacak. Ön inceleme duruşmasından önce tensip zaptı ile belirlenen işlemlerin kalem tarafından eksiksiz şekilde yapılmasına ve takibine yönelik düzenlemeler gerçekleştirilecek.

Adli ve idari yargı mahkemelerinde ön bürolar oluşturulacak, kalem personeli değişikliklerinde mahkeme hakiminin görüşünün alınması sağlanacak. Bilişim sistemlerine yönelik de yeni uygulamalar başlatılacak. Bilişim sisteminin siber güvenlik standartları geliştirilecek. Yargıda “yapay zeka ve uzman sistem” uygulamalarının kullanılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilecek.

Adli Tıp Kurumunun insan kaynakları ile fiziksel ve teknolojik altyapısı güçlendirilecek, uluslararası akreditasyon kapsamı genişletilecek. Adli Tıp Kurumuna gönderilen dosyalarda bulunması gerekli bilgi ve belgelere ilişkin standartlar tespit edilecek. Adli Tıp Kurumunda “hedef süre uygulaması” hayata geçirilecek.

Üniversitelerle iş birliği halinde bünyesinde ceza hukuku, infaz hukuku, özel hukuk, idare hukuku ve mukayeseli hukuk gibi bölümlerin yer alacağı bir enstitü kurulacak. Adalet Bakanlığının yurt dışı teşkilatlanmasına ilişkin de adımlar atılacak. Bakanlığın yurt dışı teşkilatı güçlendirilecek. Adalet müşavirlerinin çalışma usul ve esasları, yurt dışında bulunan vatandaşların hukuki ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yeniden belirlenecek.

Adli yardımlaşma konusunda adliyelerde irtibat noktaları belirlenecek ve eğitimler düzenlenecek. Yabancı mahkemelerce verilen kararların tanıma ve tenfizine ilişkin usuller gözden geçirilecek ve basitleştirilecek.

Sınır aşan örgütlü suçlar, terör, terörizmin finansmanı, sanal ortamda işlenen suçlar, insan ticareti, göçmen kaçakçılığı, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve uyuşturucu madde ticareti suçları alanında uluslararası iş birliği geliştirilecek.

Yargı teşkilatının Avrupa Birliği (AB) katılım sürecine ilişkin proje geliştirme ve uygulama kapasitesi güçlendirilecek, yargı mensuplarının AB hukuku konusunda farkındalığının artırılması sağlanacak. AB projeleri konusunda yurt içi ve yurt dışında eğitimler düzenlenecek, projelerin etkinlik ve sürdürülebilirliğinin ölçülmesi ve takip edilmesine ilişkin kapasite geliştirilecek. Proje aşama ve sonuçlarına ilişkin raporlar hazırlanıp kamuoyuna duyurulacak.

Yargı alanında AB’nin ilgili mevzuatı ile Avrupa Birliği Adalet Divanının önemli kararlarının çevirisi yapılacak. Avrupa Komisyonunun Türkiye’ye ilişkin yıllık ilerleme raporları değerlendirilerek eylem planları hazırlanacak. Yargı alanında faaliyet gösteren AB kuruluşlarıyla ilişkiler geliştirilecek. Yargı mensuplarının başta Avrupa Birliği Adalet Divanı olmak üzere AB kurumlarında staj görmeleri sağlanacak.

Adliyelere yeni mimari

Yeni adliye mimarisi anlayışı geliştirilecek, yeni hizmet binalarında mahkemeler ve cumhuriyet savcılıklarının mekansal olarak ayrılması sağlanacak. Çalışma verimliliğini artıracak bir anlayışla farklı tip ve büyüklükte projeler geliştirilecek ve uygulanacak. Yeni binalar tasarlanırken çevreyi gözeten, çocuk, aile, mağdur ve tanıkların ihtiyaçlarını da karşılayan uygulamalar geliştirilecek. Aynı adliyenin hizmet binalarının farklı yerlerde olmasının önüne geçilerek hizmete erişim kolaylaştırılacak.

İnfaz sistemi yeniden yapılandırılacak

Yargı Reformu Stratejisinin, “Ceza Adaleti Sisteminin Etkinliğinin Artırılması” başlıklı amacı kapsamında, modern uygulamaları kapsayacak şekilde daha önce yenilenen ceza adaleti sistemine ilişkin mevzuatta, zaman içerisinde de önemli değişiklikler yapılarak sistemin rahatlatılması sağlanacak.

Kovuşturma öncesi çözüm araçları ve soruşturma süreçleri güçlendirilecek. Bu kapsamda, Cumhuriyet savcılarının takdir yetkileri genişletilecek, ön ödeme ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi müesseselerinin uygulama alanı artırılacak, etkin pişmanlık hükümleri ve Cumhuriyet savcılıklarının buna ilişkin yetkileri, farklı suç tipleri açısından genişletilecek. Ayrıca, bazı fiillere yönelik soruşturmaların fail ile savcı arasında anlaşmayla sonlandırılabilmesi sağlanacak, iddianamenin iadesi müessesesi, kapsamı itibarıyla yeniden belirlenecek, Cumhuriyet başsavcılıklarının teşkilat yapısının etkinliğinin artırılmasına ve adli kollukla koordinasyonun geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılacak.

Faaliyetler kapsamında, soruşturmaların kalitesinin artırılması için hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta belirli bir oranda istihdamı sağlanacak. Başta adil yargılanma hakkı olmak üzere, hak ve özgürlüklerin korunması ilkesinin gözetilmesi suretiyle suç ve yaptırım dengesi bütünüyle gözden geçirilerek yeniden düzenlenecek.

Bu kapsamda, kısa süreli hapis cezasına seçenek oluşturan yaptırımların süre ve tür yönünden kapsamı genişletilecek, mevzuatta suç olarak düzenlenen fiiller taranacak ve bu fiillerden idari yaptırıma dönüştürülebilecek olanlar belirlenerek suç olmaktan çıkarılacak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesi ile bu kararlara karşı kanun yolu, adil yargılanma hakkı çerçevesinde gözden geçirilecek. Takibi şikayete bağlı suçların kapsamı genişletilecek, bazı suçlar yönünden toplumda oluşan cezasızlık algısının ortadan kaldırılması ve suçla etkin mücadele için ceza mevzuatındaki yaptırımlar ile infaz sistemi yeniden yapılandırılacak.

Ceza mahkemelerinin görev alanları yeniden düzenlenecek, bazı suçların basitleştirilmiş ve hızlı bir yargılama usulüyle görülmesi sağlanacak, idari yaptırım kararlarına karşı itirazlar yönünden sulh ceza hakimliklerinin ihtisaslaşması sağlanacak ve kararlara karşı etkili bir kanun yolu getirilecek, ilamın infazı aşamasına ilişkin kararların tümüyle infaz hakimliklerinin görev alanına girmesi sağlanacak.

Çocuklara yönelik düzenlemeler

Çocuk adaleti sistemi, onarıcı adalet yaklaşımıyla yeniden yapılandırılacak ve mağdur odaklı bir yaklaşım benimsenecek. Bu amaç için bazı ağır suçlar hariç olmak üzere, 15 yaşından küçük çocukların ilk defa işledikleri fiillerin soruşturma ve kovuşturmaya konu edilmeden, çocuklara özgü koruma mekanizmaları içerisinde değerlendirilmesi sağlanacak. Suça sürüklenen çocuklara özgü kamu davasının açılmasının ertelenmesi modeli geliştirilecek,
suça sürüklenen çocukların ilk derece yargılamaları ile bu çocuklar hakkında verilen kararların kanun yolu incelemelerinin öncelikli olarak yapılması sağlanacak. Çocuk mahkemelerinin fiziki koşulları çocuk ceza adaleti sisteminin amacına uygun hale getirilecek.

Mağdur haklarına ilişkin mevzuat çalışmaları tamamlanacak, adli destek ve mağdur hizmetlerine ilişkin merkez ve taşra birimleri oluşturulacak ve adli görüşme odaları ülke geneline yaygınlaştırılacak.

Güncel teknoloji sisteme entegre edilecek

Cezaların infazı alanında genel infaz usullerinin uygulanmasında sakınca bulunanlara yönelik uygulamalar geliştirilecek ve güncel teknolojilerin sisteme entegrasyonu sağlanacak. Bu amaçla şiddet içermeyen bazı suçlardan hükümlü olan yaşlı, hamile ve çocukların cezalarının, elektronik izleme merkezi aracılığıyla evde infazına imkan tanınacak. Ağır hasta hükümlü ve tutuklulara ilişkin infaz süreçleri muhtemel mağduriyetlerin önlenmesi için yakından takip edilecek.

Çocuk hükümlü ve tutukluların infaz süreçlerinde görev alan personele yönelik özel eğitimler geliştirilecek. Hükümlü ve tutukluların nakil işlemlerinde ailevi nedenler gibi hassasiyetlerin daha fazla gözetilmesi sağlanacak. Teknolojik imkanların kullanılması suretiyle hükümlü ve tutukluların, yakınları ile görüntülü görüşmesi ve elektronik dilekçe arzı gibi yeni uygulamalar hayata geçirilecek. Denetimli serbestlik hizmetlerindeki elektronik izleme kapasitesinin artırılması ve yükümlülerin takibinde biometrik imza gibi yeni yöntemlerin oluşturulması sağlanacak. Ceza infaz kurumlarındaki sağlık birimlerinin kapasitesi ve teknolojik donanımları geliştirilecek, kurum dışı sağlık kuruluşları ile iş birliği ve koordinasyon güçlendirilecek.

Cezaevleri yönetimi

Ceza infaz kurumlarının yönetim kapasitesi geliştirilecek, kurumlarda bulunanların topluma uyum süreçlerine yönelik ıslah önlemleri artırılacak ve koşullu salıverilme sistemi iyileştirilecek. Bu amaç doğrultusunda, ceza infaz kurumlarının denetim araçları ile hak ihlallerini önleyici mekanizmalar güçlendirilerek, infaz sisteminin saydamlığı artırılacak. Sivil toplum kuruluşlarıyla infaz alanında iş birliği geliştirilecek, koşullu salıverilme işleminin somut kriterlere dayalı olarak uygulanması sağlanacak, hükümlü ve tutuklular için öngörülen meslek edindirme programları geliştirilecek, hükümlülerin tahliye sonrası yeniden suç işlemelerinin engellenmesi amacıyla topluma uyum süreçlerine yönelik önlemler artırılacak.

Adli sicil arşiv kayıt sistemi, kişinin maddi ve manevi varlığının geliştirilmesi ve cezaların ıslah edici olması ilkeleriyle bağdaşacak şekilde yenilenecek. Bu kapsamda, adli sicil arşiv kayıtlarının silinmesi, ayrı bir mahkeme kararına ihtiyaç duyulmaksızın gerçekleştirilecek ve silinme süreleri kısaltılacak. Kesin nitelikteki mahkumiyet hükümlerinin adli sicil kaydına işlenmesi uygulamasına son verilecek. Yeni yasal düzenlemelerin etki analizi ile suç ve suçluluğa ilişkin verilerin anlık takibi için adalet istatistikleri çok yönlü bir anlayışla derinleştirilecek.

Bilişim suçlarına (siber suçlar) ilişkin soruşturma ve kovuşturmaların etkinliğine ve makul sürede sonuçlandırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak. Hakim ve Cumhuriyet savcılarının bilişim suçları konusunda ihtisaslaşması sağlanacak, mevzuatta yer alan bilişim suçlarına ilişkin hükümler, teknolojik gelişmeleri de kapsayacak şekilde yeniden düzenlenecek.

Hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi

“Hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi etkinliğinin artırılması” amacı kapsamında ise hukuk yargılamalarının basitleştirilmesi sağlanacak ve yargılamaların uzamasına sebebiyet veren usul hükümleri değiştirilecek. Bu amaç doğrultusunda, asliye hukuk ve sulh hukuk mahkemeleri arasındaki görev ayrımı, yeniden belirlenecek, küçük miktarlı talep ve davaların basitleştirilmiş ve hızlı bir yargılama usulü ile çözümlenmesi için düzenleme yapılacak, basit ve yazılı yargılama usulünde ön inceleme aşamasına ilişkin yeni düzenlemeler getirilecek.

Konusu para ile ölçülebilen ve belli bir parasal miktarın altındaki tüm davalarda basit yargılama usulünün uygulanması sağlanacak. Yargı harçlarının sadeleştirilmesi ve tahsili usulünün yeniden düzenlenmesi sağlanacak, tüketici mahkemelerinin görev alanı iş yükü ile orantılı olarak yeniden belirlenecek, kolektif menfaatlerin daha iyi korunabilmesi için topluluk davasına ilişkin düzenleme yeniden ele alınacak.

Adalete erişim hakkının kötüye kullanılması engellenecek. Yargılama usulünde dürüst davranma ve doğruyu söyleme yükümlülüğüne aykırı davranışlara yönelik yaptırım içeren daha caydırıcı düzenlemeler yapılacak. Davaya cevap vermeyen ya da yapılan işlemlere katılım iradesi göstermeyen davalıya, sözlü yargılama sırasında ve hüküm için tayin olunan gün ve saatte mahkemede hazır bulunmasını sağlamak amacıyla tekrar davetiye gönderilmesi uygulamasına son verilecek.

Aile fertlerinin hukukunu koruyan yargılama

Aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkların yargısal çözümü sürecinde uyuşmazlıkları derinleştiren uygulamaların kaldırılması sağlanacak. Bu amaçla Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un uygulanmasından kaynaklanan sorunların giderilmesine yönelik çalışmalar yapılacak, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulması icra müdürlüklerinin görevi olmaktan çıkartılacak ve bu işlemin harç alınmaksızın uzmanlar vasıtasıyla yapılması sağlanacak, çocuğun üstün yararı ile bütün aile fertlerinin hukukunu koruyan, adli süreç içinde örselenmelerini önleyen ve uyuşmazlığın en kısa sürede çözümüne imkan veren yeni bir yargılama usulü geliştirilecek.

Noterliklerin görev tanımı yeniden düzenlenecek

Noterliklerin görev tanımları, yargının iş yükünü azaltacak şekilde yeniden düzenlenecek. Bu kapsamda, hukuk fakültesi mezunlarının istihdam edileceği noter yardımcılığı müessesesi oluşturulacak, noterliğe girişte noterlik sınavı getirilecek, noterliklerin açılış kriterleri yeniden belirlenecek ve noterliklerin sayısı artırılacak.

Bazı çekişmesiz yargı işleri ile henüz davanın açılmamış olduğu dönemle sınırlı olmak üzere delil tespitinin noterlikler tarafından da yapılabilmesi sağlanacak, yararlanıcıların işlerinin kolaylaştırılması için noterliklerin resmi çalışma saatleri dışında ve tatil günlerinde de hizmet sunmaları sağlanacak, yurt dışında yaşayanların dış temsilciliklerde yaptıkları noterlik işlemlerinin bir örneğinin, bilişim sistemi entegrasyonuyla Türkiye’de en yakın noterden anında alınabilmesi sağlanacak, noter onayı aranan işlemler, bürokrasinin azaltılması amacıyla gözden geçirilecek.

Avukatlık stajı için sınav şartı

Yargı Reformu Stratejisi’ne göre, avukatlık stajına başlamak için “Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı”nda başarılı olma şartı getirilecek. Yargı Reformu Stratejisi’nin “Savunma Hakkının Etkin Kullanımının Sağlanması” amacı kapsamında, avukatlık mesleğine ilişkin yeni düzenleme ve uygulamalar da hayata geçirilecek.

Avukatlık stajına başlamak için “Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı”nda başarılı olma şartı aranacak. Avukatlık stajının süresi ve verimliliği hususlarında çalışmalar yapılacak. Avukat stajyerlerinin staj süresince sigortalı olarak çalışabilmelerine ilişkin düzenlemeler gerçekleştirilecek. Avukatların bilgi ve belge temin etmelerine ilişkin yasal yetkileri genişletilecek, hukuki güvenliğin artırılması için bazı iş ve işlemler avukat aracılığıyla yapılacak. Bazı davalarda avukatla temsil zorunluluğu hususu yargı kamuoyunda tartışmaya açılacak, bu konuda bir yaklaşım geliştirilecek.

Avukatların sundukları belgelere güvenin esas olduğuna, makul gerekçeye dayanan taraf itirazı halinde belgenin inceleme konusu yapılacağına ilişkin düzenlemeye geçilecek. Vatandaşların adalete erişim hakkının güçlendirilmesi için avukatlık hizmetleri üzerindeki vergi yükü yeniden değerlendirilecek. Yargının kurucu unsuru olan savunmayı temsil eden avukatların mesleklerini daha rahat yapmalarına yönelik yeni uygulamalar da ele alınacak. Kamu avukatlarının çalışma esaslarına ve özlük haklarına yönelik mevzuatta iyileştirme olacak.

Mesleklerini icra ederken avukatlara adli ve idari yargı hizmet binalarında gerekli kolaylıklar sağlanacak. Avukatların hususi damgalı pasaport alabilmeleri gibi farklı alanlardaki hakları geliştirilecek. Yargı Reformu Stratejisi’nin “Adalete Erişimin Kolaylaştırılması ve Adalet Hizmetlerinden Memnuniyetin Artırılması” amacı çerçevesinde, adli ve idari yargıda adalete erişimin kolaylaştırılması için başvuru süreleri yeniden düzenlenecek, süreçlerdeki belirsizlikler ortadan kaldırılacak.

Adalete etkili erişim için ise adli yardım sistemi güçlendirilecek. Özel hukuk alanında vatandaşların hukuki sorunları hakkında danışmanlık hizmeti alabilecekleri ofislerden oluşan bir hukuki yardım sistemi kurulacak. Özel hukuk alanında adli yardıma başvuru prosedürü kolaylaştırılacak, standart bir başvuru formu oluşturulacak ve e-Devlet üzerinden başvuru imkanı getirilecek.

Adli yardım hizmeti için avukatlara ödenen ücretler artırılacak, adli yardım hizmeti nedeniyle tahakkuk ettirilen vergilere ilişkin yeni bir düzenleme yapılacak. Arabuluculuk süreçlerindeki adli yardım hizmetleri güçlendirilecek. Adli yardım hizmeti sunan avukatların bu konuda düzenli olarak eğitim almaları sağlanacak ve bu hizmeti veren avukatlara özgü performans kriterleri geliştirilecek.

Adli yardım sisteminin, kırılgan grupların ihtiyaçlarına duyarlı bir yapıya kavuşturulması sağlanacak. Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nde ve Engelli Hakları Kanunu’nda yer alan ilkeler doğrultusunda engelli dostu uygulamalarla adalet sisteminde kadın haklarına ilişkin uygulamalar geliştirilecek. Adli yardım sisteminde kadın haklarının daha etkili korunmasını sağlayan uygulamalar yapılacak.

Hizmet içi ve hizmet öncesi eğitimlerde kadın haklarına yönelik programlar geliştirilip uygulanacak. Yaşlıların adalete erişimini kolaylaştıracak önlemler alınacak, adliyelerde yaşlıların hizmete erişimini kolaylaştıracak uygulamalar yapılacak. Yaşlıların ihtiyaçlarına duyarlı bir adalet sistemi için personele eğitim verilecek.

Yabancıların adalete erişimi güçlendirilecek. Yabancılara yönelik hazırlanan şüpheli, sanık ve mağdur hakları formu yaygın dillerde (İngilizce, Arapça, Almanca, Fransızca, Rusça gibi) ilgililere iletilecek. Yabancılara yönelik olarak adalet sistemini anlatan broşürler hazırlanacak ve bu broşürlere internet üzerinden de ulaşılabilecek.

Adalete erişim imkanlarının artırılması hedefi doğrultusunda hukuki himaye sigortası geliştirilecek. Bu kapsamda mevcut sigorta genel şartları yeni ihtiyaçlara göre güncellenecek, hukuki himaye sigortasının yaygınlaştırılması için kamuoyunda farkındalık çalışmaları yapılacak.

Yargıda memnuniyet anketle ölçülecek

Yargı hizmetlerinden memnuniyeti etkileyen unsurların tespiti için çalışılacak. Düzenli aralıklarla memnuniyet anketleri yapılacak, akademisyenler ve sivil toplum örgütlerinin katılımıyla düzenli toplantılar gerçekleştirilecek. Yargıda medya ve halkla ilişkiler kurumsallaştırılacak ve vatandaşların işlerini kolaylaştıracak uygulamalar hayata geçirilecek. Adliyelerde kurulan medya iletişim büroları “medya ve halkla ilişkiler büroları” olarak yeniden yapılandırılacak.

Medya ve halkla ilişkiler bürolarında iletişim fakültesi mezunu tecrübeli personel istihdam edilecek. Adliye muhabirleri için temel hukuk bilgi ve terminolojisine yönelik eğitim programları düzenlenecek. Tüm ağır ceza merkezi adliyelerde danışma masaları oluşturulacak, danışma masalarının çalışma ve personel standartları belirlenecek. Danışma masalarında öğrencilerin staj yapmasına ve gönüllülerin çalışmasına imkan sağlanacak. Adli hizmetlerin yararlanıcıların memnuniyetini artıracak şekilde sürdürülmesi için mahkeme ve savcılık yazı işleri müdürlüklerinde görev yapan personel, halkla ilişkiler ve iletişim becerileri konusunda eğitim alacak.

Adalet sistemi konusunda kamuoyunu bilgilendirme mekanizmaları güçlendirilecek. Kişisel verilerin korunması kaydıyla mahkeme kararları yayımlanacak. Yargı sistemi ve içerdiği süreçler konusunda hazırlanacak broşürlere internetten erişilebilecek. Adliyelerde başta öğrenciler olmak üzere vatandaşlara yönelik programlar düzenlenerek yargı sisteminin bilinirliği artırılacak.

Tanıklığı zorlaştıran uygulama ve yaklaşımlar ortadan kaldırılacak, tanıklık ücreti ve tanıklara yaklaşımla ilgili standartlar belirlenecek. Bu çerçevede kapsamlı bir tanıklık kılavuzu ile tanıklığın önemi ve değerine ilişkin broşürler hazırlanacak. Adliyelerde tanık bekleme odaları oluşturulacak. Tanık davetiyelerine tanık bilgilendirme metni konulacak. Tanıklara gönderilen davetiyelerde yer alan duruşma saatlerine mümkün olduğunca uyulmasına ilişkin çalışmalar yapılacak.

YORUM YAZ

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz